Küreselleşme günümüz iletişim teknolojilerinin ve kitle iletişim araçlarının yaygınlaşmasına paralel olarak gelişen bir olgudur. Tüm dünyayı bir olgu haline getirip tek çatı altında toplayabilen bir kavramdır. Küreselleşme ile insanlar, toplumlar, uluslar arası kendi özlerini oluşturan ve diğerlerinden farklı kılan özellikleri tek tek, gün be gün törpülenip yok olmaya yüz tutmuştur. Farklılıkların körelmesi maalesef ki kültürel zenginliklerin de yok olması demektir. Bu olumsuz etkilerinden bir tanesidir. Olumlu etkisine örnek verecek olursak küreselleşme ile iletişim ve insanlar arası erişilebilirlik artık çok rahat. Deniz aşırı devletler rahatça birbirlerinin durumundan haberdar olabilmekle birlikte birbirleri aralarında hukuksal, ekonomik yönden birebir münasebetler ve ortaklıklar geliştirebilmektedir.
Küreselleşme ile ilgili net kabul görülmüş bir tanım yoktur, manasına dair pek çok tanı vardır. Yine bunlardan bir tanesi; insan, sermaye, teknoloji ve hizmetler açısından entegrasyonun sağlanmasıdır. Başka bir tanım örneği olarak; küreselleşme, toplumların siyasal yönetim ve politikaları, ideolojisi ve kültürleri üzerinde uluslararası sermayenin ekonomik politikası, ideoloji ve kültürünün egemenliğini kurması ve geliştirmesi olarak yapılabilir. Paul Hirst ve Grahame Thompson küreselleşmeyi ve bu süreci, ulusal ekonomilerin, ulusal kültürlerin ve ulusalar sınırların çözüldüğü sosyal hayatın büyük bir bölümünün küresel süreç içerisinde evirildiği bir çağ olarak nitelemişlerdir. Yine David Held ve Anthony McGrew küreselleşmenin manası adına; kıtalar arası veya bölgeler arası akışlar meydana getiren, toplumsal ilişkilerin uzamsal örgütlenmesinde dönüşümü temsil eden bir süreç olarak yorumda bulunmuşlardır. Küreselleşmeye dair örnekler daha da arttırılabilir çünkü bireysel yaklaşımlardan kaynaklı geçerliliği olan tek bir tanıma sahip değildir.
Küreselleşme kavramının tarihi gelişimi de önem arz etmektedir. Küreselleşme bir olgu olarak özellikle soğuk savaş döneminden sonra kendini göstermeye başlamıştır. II. Dünya Savaşı soğuk savaş dönemi ve bu dönemde gelişen ekonomik ve toplumsal olaylar ve olguların incelenmesi bu durumun başlangıcına ışık tutacaktır. İki kutuplu dünya döneminde Sovyetler Birliğinin oluşturduğu doğu bloğu yıkılmış yerine ABD hakimiyetinde yeni tek kutuplu bir sistem oluşmuştur. Dünya tahtının teke inmesinin nedeni doğu bloğunun gelişen küresel dünyaya ayak uyduramayıp zamanın gerisinde kalmasından kaynaklıdır. Küreselleşmenin yeni baş gösterdiği zamanlarda tek kutupluluk sisteme geçilmesinden sonra dünya sahnesinde net olarak yer almaya başlamıştır. Çift kutuplu sistemin yıkılması hem küreselleşmenin sonucudur hem de gelişimini hızlandırıcı faktördür.
Küreselleşmenin genel olarak faklı tanımlanmasından kaynaklı bazı düşünce ve yaklaşımlar meydana gelmiştir. Bu yaklaşımlar yeni dünya düzeninden memnun olanlar, olamayanlar ve aşırı bulanlar olarak kategorileştirilebilir. Üç tür yaklaşım mevcuttur; aşırı küreselleşmeci yaklaşım, kuşkucu yaklaşım, evrimsel dönüşümsel yaklaşım. Bu yaklaşımlar arasındaki temel farklılık temsil ettikleri dünya görüşleridir. Ortaya çıkarılan bu yaklaşımlar, güncel olan küreselleşme kavramına müdahale eden anahtar unsurlar olarak farklı faktörleri görerek bunların üzerine odaklanır. Konumuz gereği evrimsel dönüşümsel yaklaşımın ayrıntılı incelemesinin çalışmasını yapacağız.
Küreselleşmeye karşı bir yaklaşım olan evrimsel dönüşümsel yaklaşım; küreselleşmeyi, dünya düzenine ve modern toplumlara yeniden şekil veren siyasal, sosyal ve ekonomik değişimlerin arasındaki ana siyasal güç olarak değerlendirir. Dönüşümcülere göre ulus-devlet olgusu yeniden yapılanma içerisindedir. Yani ne kuşkucular gibi ‘hiç bir şey değişmedi’ ne de aşırı küreselleşmeciler gibi ‘egemen ulus devletin sonunun geldiği’ tezini mantıklı bulmazlar. Dönüşümcülerin savunması aşırı küresel yaklaşımcıların tezinin radikalleşmiş halidir. İki tarafı da çok uç bularak makul yaklaşımda bulunma çabasındalardır.
Bu düşünceyi savunanlar arasında; Rosenau, Giddens, Scholte ve Castel gibi önemli düşünürler vardır. Modern dünyayı şekillendirmede itici gücün küreselleşme olduğunu düşünürler. Dönüşümcülere göre küreselleşme sonucu değişimin gidişatı ve atılım evreleri tahmin edilemez ve belirsizdir. Çünkü, tarihsel süreci çok fazla çelişki içerir. Bu yaklaşım türünde diğer yaklaşım türlerinde olduğu gibi geleceğe dair öngörülerde bulunup küreselleşmeye dair rehber nitelikli bir çizelge oluşturmazlar. Dönüşümcüler tarihsel değerlendirmelerini 20. yüzyılın sonundan itibaren teknolojinin etkileri üzerinde inceler, gerçekleştirir ve küreselleşmenin tam olarak etkilerinin gelecekte yansıyacağını düşünürler. Ulus devlet adına yeni bir egemenlik rejimi öne sürerler. Bu aşamada günümüzde egemenliğin daha az coğrafi sınırlar içerisinde ve daha komplike devlet üstü kurumlardan oluşmakta olduğunu söylemekte de fayda vardır.
Küreselleşme sadece ekonomik sonuçları beraberinde getirmez, tanımlamaz. Küreselleşme düşünce analitiğinde bir evrimi ve bu durumun davranışları şekillendirmesini de betimler. Küreselleşme, modernizm ötesi bir dünya görüşünün uzantısı şeklinde değerlendirilmelidir.
Dönüşümcülere göre küreselleşme, çeşitli toplumsal değişme alanlarını tanımlamada yararlanılır. Siyasal boyuttaki evirilmeleri açıklamada modernleşme döneminin belirgin aktörü olan ulus devletin rollerine ilişkin dönüşümleri kapsamaktadır. Bu dönüşümlerle devleti tek başına bir gün olmaktan uzaklaştırmış, devlet merkezinde yönetilen ilişkilere yönelmiştir. Bu yaklaşımla Küreselleşmenin temel ifadelerinden birisi yeni ulus ötesi siyasi aktörlerdir. Evrenselci Aydınlanma düşüncesi ile modernitenin bir türevi olarak değerlendirilen küreselleşme adımları ulusal hükümlerin gücünü yeniden yapılandırıyor.
Dönüşümcülere göre, diğer yaklaşımlarda olduğu gibi dünyayı tek bir toplum olarak görmez ve tek bir çatının altındaki bir olgu gibi düşünmezler. Bazı devlet yada toplumların birbirlerine benzerliklerinin çok arttıklarını ve bazılarının fazla oranda farklılaşarak marjinal bir hal aldıklarını savunur. Yani parça parça bir tek çatıda toplanma, bütünleşme mevcuttur. Bu bütünleşmenin dışında kalıp, ayrı duranlarda elbette ki vardır. Burada da küreselleşmenin bütünleştiriciliğinden ziyade bu olguyu kabul etmeyip kendini ayrı tutan aktörlerle birlikte ayrıştırıcı özelliğini de görebiliriz.
Evrimsel dönüşümsel yaklaşıma göre küreselleşme modern toplumları ve dünya düzenini baştan düzenleyici hızlı ekonomik, sosyal ve siyasal değişimlerinin aralarındaki güç olarak görmektedir. Küreselleşmeden sonra içişleri ve uluslar arası arasında net bir ayrım görülmemektedir. Dönüşümcüler kuşkuculardan ziyade radikallere yakın durmaktadırlar. Küreselleşme ile küresel algılar ve olgular gerek uluslara gerek toplumlara sağlam şekilde yerleşmiştir, yerleşmeye de devam ediliyor.
CENNET İNCE
KAYNAKÇA:
1. Ekonomik Küreselleşmenin Ulus Devlet Üzerine Etkileri, Gülbaha Atasever, Nursen Vatansever Deviren. https://mevzuatdergisi.com/2011/08a/01.htm
2. Globalization Different Approaches, Euro Economica, Vol 33, No2 (2014) http://journals.univ-danubius.ro/index.php/euroeconomica/article/view/2669/3179
3. Küreselleşme Kavramı ve Küreselleşmöeye Yönelik Kavramlar, Duygu Dumanlı Kürkçü https://www.academia.edu/30904583/K%C3%BCreselle%C5%9Fme_Kavram%C4%B1_ve_K%C3%BCreselle%C5%9Fmeye_Y%C3%B6nelik_Yakla%C5%9F%C4%B1mlar
4. Küreselleşme Konusundaki Yaklaşımlar ve Eğitim, İrfan Yurdabakan, Eurasion Journal of Education Research, İssue 6, 2002, 61-66
5. Küreselleşme Nedir ? Etkileri Nelerdir? Haber Politika, Ağustos 2018 https://www.neoldu.com/kuresellesme-nedir-kuresellesmenin-etkileri-nelerdir-6300h.htm
6. Küreselleşmenin Tarihçesi, A. Bora Elçin, Ankara , 2012, 12-14
7. Küreselleşme Üzerine Yorumlar ve Farklı Yaklaşımlar.https://www.ekodialog.com/Makaleler/kuresellesme-uzerine-yorumlar-makale.html
8. Küreselleşmeye Yaklaşımlar. https://www.neoldu.com/kuresellesmeye-yaklasimlar-2444h.htm
9. Küreselleşmee Yaklaşımları/Approaches to Globalization, Mehmet KAYA, Dicle Üniversitesi
Ziya Gökalp Dergisi, 13 (2009) 1-16
INTWOP 