Fransız çizgi romanı La Transperceneige’den uyarlanmış olan Snowpiercer, Güney Koreli yönetmen-senarist Bong Joon-ho’nun yönettiği 2019 yapımı İngilizce bir filmdir. Sanıyorum konusunun çarpıcılığı gereği bazı platformlarda dizi uyarlaması da mevcuttur.
Geçmişten bugüne yapılan yapıtlar, ne kadar ütopik ve karşılaşılması muhtemel olmayan senaryolara sahip olsalar dahi illaki içinde günlük hayattan kesitler barındırır. Snowpiercer filmi de bu bağlamda incelenebilir. İnsan politik bir varlıktır ve toplum içerisinde yaşamaya, yaşarken de belli bir yönetime ihtiyaç duyar, aksi halde tükenmez bir kaos ortamı kaçınılmaz olur. Toplum merkezinde yönetme ve yönetilme her zaman insan doğasının odak konularından birisi olmuştur ve geçmişten bugüne üzerine felsefeler, teoriler, türlü düşünceler geliştirilmiştir. Bu film de açık bir şekilde yönetimi ve yönetilme olgusunu ele almış.
Filme ismini veren tren, gerçek hayattaki toplum yapısını ve yönetimini minyatür bir gösterimle bizlere sunuyor. Varsayılanlarla, olay örgüsüyle ve sonucuyla bizleri her seferinde biraz daha şaşırtan ve farkındalığa götüren bir film karşımızda. Fakat bu filmi toplu bir şekilde analiz ederken yapılan bir yoruma da katılıyorum; “verilmek istenen mesajlar çok göze parmak.” Yani bazı şeyler seyirciye bırakılmalı, seyirci filmi anlamak için çaba sarf etmelidir fakat film bunun aksi olarak izleyici kitlenin algısını en aza indirgeyerek sahneleri bize alenen sunmuş ve verilmek istenen mesajların anlaşılmasını kaçınılmaz kılmış. Bu da maalesef filmin verdiği mesajı, ne kadar kuvvetli olsa da, verme şekline bağlı olarak basitleştiriyor.
Trenin yapısından yola çıkacak olursak; tren bin bir vagondan oluşmaktadır ve Snowpiercer seyir tiyatrosuyla bizler her vagonda toplumun belli sınıflarını görüyoruz. Vagon özellikle ön ve arka olarak ayrılmış ve bu durum bariz olarak toplumun elit ve yoksul kısmını simgelemiştir. Trenin ön tarafı ulaşılması zor ve ana bir mekanizmadan oluşurken arka kısmı dar, karanlık, son derece rahatsız ve özellikle sözde elit ve statülü kesimin içerisinde barındırmak istemediği kesim bulunuyor. Filmde dikkat çeken bir kısım, trenin kuyruk kısmına insanların kaçak dahil olmasıdır. Yani tasarıda sadece elitlerin olduğu bir tren ve toplum yapısı öngörülmüş fakat yoksul alt kısmın o toplumda olmaması kaçınılmazdır. Bu durum gerçek hayatta da böyledir. Her nasıl yönetime dair politikalar yoksul bir yapının ortadan kalkmasına karşı geliştirilse de bu durum maalesef ki ütopiktir. Filmde de bu bizlere ilk önce arkadaki insanların aç bırakılıp ölüme terk edildikten bir süre sonra tekrardan o insanlara protein barları gönderip yaşamalarını sağlama olayı ile gösterilir. Çünkü yönetim ve elit kısım anlar ki angarya işler ve çarkın sürdürülebilirliği için bir hizmet sektörü ve failleri gereklidir.
Hizmet alanında yine çarpıcı olan bir kısım ise ön taraftan arkaya sağlık kontrolü adı altında çocukların sadece ebatlarının ölçülebileceği bir ölçüm yöntemi ile seçilip ön tarafa, trenin çarklarının dönmesini sağlamak için içlerine yerleştirilmesidir. Treni bir toplum dünya sistemi olarak düşünecek olursak çocukların buradaki görevi ‘çarkların dönmesi için elzem olmalarıdır’. Bu boyutuyla film, toplum içerisinde çocukların önemini vurgulamış ve hem bugün hem gelecek için doğru yatırım olduğunu gözler önüne sermiş. Yine eğitimin gerçekleştiği vagonda buna dikkat çekilir. Çocuklara lokomotifin yüceliği ve mevcut düzenin onlar için en ideal olduğunun eğitimi verilirken aslında gelecek nesli şekillendirme faaliyeti ve lokomotifin güvenliğini ileriki yıllar için garanti etme amacı vardır. Dışarıyı gösterip oraya gidenlerin akıbetinin ölüm olmasından bahsederek yönetime tabi olma fikri aşılanmaya çalışılır. Yine bunu geleceğin yönetici veya yönetilen kesimi olacak çocuklar yapabilir. Trenin 18 yıl boyunca devrinin süregelmesinde verilmek istenen mesaj ise 18 yıl bir çocuğun doğup yetkinliğe sahip olması için azami süre olması ile bağlantılıdır.
Trenin ön tarafında kontrollü olarak başlatılan bir isyan ve en öne kadar sağ kalarak gelen seçilmiş kişi olan Curtis’i görüyoruz. Bu asinin cesaretlendirilmesi bile aslında yönetimin başı olan Wilford tarafından gerçekleşmiştir. Yani kontrol o kadar üst seviyede tutulmuştur ki kendilerine karşı oluşabilecek ayaklanmalar bile kendi tasarısındadır. Amaç muhtemel tehdidi kendi eline alarak etkisiz hale getirmektir.
Arkadan öne doğru gerçekleşen seyahatte, her geçişte yaşam kalitesinin biraz daha arttığını görüyoruz. Yani bu seyirde vagonlar piramidin kısımlarını temsil ediyor. Sınıflar arası geçişte Mason karakteri olmaksızın kapıların açılamayacağı ve geçişlerin gerçekleşemeyeceği vurgulanmıştır. Buradaki karakter gizli bir gücü, belki de devlet dışı aktörlerin etkinliğini temsil ediyor.
Ön tarafa varan Curtis’in, Wilford ile konuştuktan sonra tüm olanları bir mantık çerçevesine oturttuğunu ve yönetime tabi olduğunu görüyoruz. Burada da belli bir yönetime tabi olan toplum yapısının kaçınılmaz olduğunu görebiliriz. Fakat filmin finali, ezberini bozan cinsten olmuştur. Öne gelişe kadar filmin bir distopya şöleni oluşturduğunu bariz bir şekilde görüyoruz fakat bitiş de böyle olmuyor. Sonuca bağlanılmamış bir ütopya tasarısı ile finalini gerçekleştiriyor.
Tasarıda hiç durmayacak bir mekanizma ile oluşturulan Snowpiercer, oluşan bir çığın etkisiyle raydan çıkıyor ve yerle bir oluyor. Son sahnede sağ çıkılması neredeyse imkansız olan trenden, birisi Siyahi birisi Asyalı olmak üzere iki ‘çocuğun’ çıktığını görüyoruz. Neden çocuk? Neden Asyalı ve Siyahi? Birisi erkek birisi kız olmak üzere iki çocuğun kurtulmasıyla yeniden doğuşun ve yeni bir insan ırkının üremesinin temsili vardır. Çocukların ise özellikle ırkçılık söylem ve fiillerine tabi olmuş toplumlardan olması ise ırkçılık ve ayrım olmaksızın yeni bir dünyanın tasarısını sunmuş oluyor.
CENNET İNCE
INTWOP 