Güncel Gelişmelerle Türkiye Mısır İlişkileri:

İçerik; Cennet İnce

  En derin tarihi ile Kadeş Anlaşması’na kadar dayanan Türkiye- Mısır diplomatik ilişkileri ilk olarak   1925 yılında kurulmuş olup büyükelçiliklerin tesisi noktasına ise ilk 1945 yılında ulaşmıştır. Akabinde mısırda sosyalist rejimin kurulmasıyla 1961- 1963 yılında askıya alınan ikili ilişkileri 1963 yılında tekrardan kurulmaya başlanmıştır. 2009’a kadar iyileşerek devam eden ilişkiler Arap Baharı ve 2013 yılı ile Mısır’da Mursi’nin darbe ile devrilip yerine Sisi’nin gelmesi ile Türkiye ve Mısır ilişkileri durma noktasına gelerek Maslahatgüzar seviyesinde ilerlemeye başlamıştır. Bir süre bu seviyede süregelen ilişkiler 2022 yılında karşılıklı ticari işirliği ve Cumhurbaşkanı Erdoğan ile Mısırlı mevkidaşı Sisi ile Kasım 2022’de dünya kupası kapsamında görüşmesi, iki ülke arasındaki istişare ve yakınlaşmayı zirveye taşımıştır. ¹

Geçmişten bugüne ortak kültür ve tarihi birikime sahip olan bu iki ülke ortak çıkarlar çerçevesinde birleşmekte belli dönemlerde engeller yaşamışlarıdır. Osmanlı döneminde İngiliz etkisi ile birçok noktada sürtüşen Mısır günümüze yakın dönemde de özellikle Libya ve Doğu Akdeniz meselelerinde ters düşerek iş birliği sağlayamadılar. Bu noktada Mısır Dışişleri Bakanı Sameh Shoukry ise Kasım 2022’de Mısır ile Türkiye arasındaki normalleşme görüşmelerinin Ankara’nın Libya politikalarını değiştirmeye dair hiçbir işaret göstermemesi nedeniyle durduğunu söylemişti. Bu durağanlığın bir göstergesi de yine Katar’da gerçekleşen dünya kupasında oldukça pozitif rüzgar estiren Cumhurbaşkanları görüşmesinden sonra taraflar arasında herhangi bir hareketliliğin olmaması idi. Bu durgunluğu bozan ve oluşacak iki taraflı girişimleri başlatan Türkiye’nin ve dünya’ın ‘asrın felaketi’ olarak adlandırdığı 6 Şubat 2023 Kahramanmaraş merkezli deprem oldu. Bu deprem akabinde bölgeye husumetli olunan birçok devlet tarafından yardım elleri uzandı. Bu uzanan ellerden bir tanesi de Mısır tarafından geldi. Öncelikle Mersin Limanından gelen bu yardımlar ardından da Mısır Cumhurbaşkanı Sisi’nin Recep Tayyip Erdoğan’ı geçmiş olsun dilekleri üzere araması ile ikili arasındaki münasebetler tekrardan başlamış oldu. ²

  6 Şubat depremi Mısır ve Türkiye’nin yakın ilişkilerinin tahsisinde aranan fırsat olma özelliği taşımaktadır. Türkiye ve Mısır’ın arasındaki münasebet bölgesel normalleşme için büyük önem teşkil eden bir özellik taşımaktadır. Bunun farkında olan söz konusu devletler özellikle Libya ve Doğu Akdeniz ekseninde gelişen karşı hamlelerin de artık her iki taraf içinde zarar getirdiğini görerek adım atmayı doğal kılan farklı bir bahaneye ihtiyaç duyuyorlardı. Çünkü bu tür bir uluslararası mesele de direkt işbirlikçi bir yaklaşımda ülkeler gururlu tavır sergileyip prestij sarsılması ihtimali ile çekingen davranma eğilimindedirler.

  Deprem felaketi sonrasında yardım gemilerini karşılamak üzere Türkiye’ye gelen Mısır Dışişleri Bakanı Sameh Shoukry akabinde Mevlüt Çavuşoğlu ile görüşme gerçekleştirmiştir. Bunun üzerine Shoukry, Çavuşoğlu ve heyetini Mısır’ davet etmesi üzere 11 yılın ardından ikili ilişkileri ve bölgesel barış açısından oldukça kritik olan görüşmesi gerçekleştir. Bu görüşmede Çavuşoğlu: Mısır ile tarihi bağlara ve ortak kültüre atıfta bulunarak kardeşlik bağlarının geliştirilmesi gerektiğinin altını çizmiştir.

  Özellikle bölgesel ve ticari iş birlikleri konuları çerçevesinde gelişen bu kritik görüşmede ayrıca; enerji alanında iş birliklerinin geliştirilmesine, ulaştırma alanlarında kopukluklarının giderilerek tekrardan canlandırılması meselesine, diplomatik ilişkilerin en üst düzeye çıkarılma tasarısına hem siyasi konularda ikili düzeyde hem de bölgesel konularda istişarelerin ehemmiyetine, askeri, enerji, eğitim ve kültür konularına da itina ile değinilmiştir. ³

Genel çerçevede bakıldığında bu görüşme ile Ankara’nın Kahire’den beklentisi özellikle bölgede önemli bir güç olan Türkiye’yi farklı güçler etkisiyle dışlayan denklemin revizasyonu sürecinde Türkiye’ye destek vermesi ve Yunanistan ve Kıbrıs ile oluşan iş birliğinde Türkiye zararına herhangi bir karar almamasının garantisidir. ⁴

  Bu görüşme ile 2013’ten bu yana kesintiye uğramış hatta belli hususlarda düşmanvari ilerlemiş olan iki kaderdaş ve aynı coğrafyayı paylaşan ülkeler arası bağların örülmesinin adımı olmuştur. Mısır ve Türkiye arasında gelişecek ilişkiler, Doğu Akdeniz’ de ve Libya, Arap dünyasında Filistin için, Küresel güçlere karşı Ortadoğu için büyük stratejik ehemmiyet teşkil etmektedir. Askeri, ticari, kültürel, eğitim ve bölgesel iş birliklerinde ortak paydada buluşabilmek hem bölgesel hem de ikili arasında yüksek refaha yol açacaktır. Bu noktada Türkiye ve Mısır Dışişleri Bakanlıklarınca gerçekleşen bu tarihi önem arz eden görüşme önümüzdeki yıllar için gitgide hırçınlaşacak çoklu kaotik uluslararası sistemde gerek Israil, İran gibi yakın olası tehlikelere gerekse küresel güçlere karşı bölge ve ikili barış ve güç kazanımı açısından önemli ve umut vadeden bir adımdır.

Kaynakça:

1 İ. Khazer, Tarihi İlişkiler ve Ortak Mirasın Birbirine Bağlandığı İki Ülke: Türkiye ve Mısır, AA Haber – 2023 Tarihi ilişkiler ve ortak mirasın birbirine bağladığı iki ülke: Türkiye ile Mısır (aa.com.tr)

Muhittin Ataman, Normalleşme Sürecinin Son Cephesi; Türkiye Mısır İlişkilerinin gelişmesi, Kriter Dergisi 2023, Yıl 7, Sayı 7

BBC News Türkçe, Türkiye Mısır Arasında Normalleşme: 2013 ‘Ten Bugüne Neler Yaşandı, 2022 Erdoğan-Sisi görüşmesi: 2013’ten bugüne uzanan süreçte neler yaşandı? – BBC News Türkçe

 BBC News Türkçe, Çavuşoğlu Mısır’a gitti: Tarihi görüşmede “İlişkileri en üst düzeye çıkaracağız” mesajı, 2023  Çavuşoğlu Mısır’da: 10 yıl sonra bakan düzeyinde ilk ziyaret – BBC News Türkçe

DHA, Mısır’a 11 yıl sonra ilk ziyaret! Bakan Çavuşoğlu’ndan ‘üst düzey diplomatik ilişki vurgusu, 2023 Mısır’a 11 yıl sonra ilk ziyaret! Bakan Çavuşoğlu’ndan ‘üst düzey diplomatik ilişki’ vurgusu (milliyet.com.tr)

İktibas Dergisi, Çavuşoğlu: Mısır’la Esas Dönüm Noktası Doha’daki Görüşme, 2023 Çavuşoğlu: Mısır’la esas dönüm noktası Doha’daki görüşme – İktibas Dergisi (iktibasdergisi.com)